„JA chcę! Ma tak być!" - jak poradzić sobie z uporem przedszkolaka?

Dla prawidłowego rozwoju przedszkolak potrzebuje ćwiczyć się w doświadczaniu własnej odrębności od innych. Potrzeba wyrażania własnej woli – przyjmuje często postać niemego buntu wobec polecenia rodzica, lub głośnego„NIE!"

Co zrobić, by pomóc dziecku w budowaniu własnej autonomii i jednocześnie nie dać się sterroryzować kapryśnym dziecięcym chęciom i nie-chęciom?

Ucz współpracy

Nic nie działa lepiej jak przykład. A zatem – zacznij od tego, by nie pokazywać antyprzykładu. Jeśli wydajesz polecenia podkreślając tonem i formą, że to, czego oczekujesz od dziecka, wynika z twojej woli i już („ma tak być, bo ja ci każe!") dziecko skopiuje ten styl będzie próbowało narzucić innym swoją wolę akcentując wszelkimi znanymi sobie sposobami to, co chce. Lepiej więc, akcentuj zasady, którymi się kierujesz i których przestrzegania wymagasz, zamiast siłę swojej woli.

Osiągniesz przy tym lepsze efekty, jeśli jednocześnie będziesz pamiętać, by:

• Chwalić dziecko za szybkie wykonywanie twoich poleceń i współpracę („brawo!, Założyłeś kapcie od razu po tym, jak cię o to poprosiłam. To się nazywa dobra robota", lub „Udało ci się spełnić moją prośbę – super!")
• Dawać dziecku chwilę czasu na podjęcie przez niego oczekiwanego przez ciebie działania. Możesz uprzedzić go ile ma czasu na wykonanie polecenia i pomóc mu w doświadczeniu upływu czasu (pomocna dla malca może okazać się np. klepsydra, czy minutnik, dla pięciolatka zazwyczaj wystarczy liczenie do np.5). Bez tej chwili dziecku byłoby dużo trudniej przejść od naturalnie przeżywanego „NIE" wobec polecenia do pozycji współpracy.
• Ograniczyć wydawanie poleceń do tych sytuacji, w których jesteś w stanie egzekwować ich wykonanie. Wydanie dziecku polecenia i zaniechanie kontroli jego realizacji daje maluchowi możliwość postąpienie wedle własnego uznania pomimo twoich oczekiwań. Za każdym jednak razem, kiedy taka sytuacja ma miejsce – wzmacnia się u dziecka tendencja do stawiania na swoim, czego naturalną konsekwencją jest eskalacja buntowniczych zachowań.
• Zachować miły, spokojny a przy tym stanowczy ton głosu. Dziecko nie powinno odczuwać, że swoim buntem może wpływać na ciebie, bo to może wzmocnić tendencje do takich zachowań. Wyrażanie przez ciebie pretensji czy rozczarowania utrudni dziecku naukę współpracy.

Pomagaj dziecku regulować uczucia

„Już cię nie lubię, na zawsze!" – dziecięca złość przybiera zwykle spektakularne formy. Kilkulatek zalany łzami potrafi wykrzyczeć nam prosto w oczy, że już nas nie kocha i nigdy nie będzie nas słuchał, zanieść się płaczem w stopniu prowadzącym do wymiotów, czy położyć się na podłodze z wrzaskiem wierzgając nogami. Od tego, na ile takie zachowania przyniosą mu pożytek zależy siła i częstotliwość, z jaką będą się powtarzać.

Zazwyczaj głównym 'zyskiem', jakie dziecku daje taki typ zachowań jest ulga, wynikająca z fizycznego rozładowania napięcia oraz uwaga, jaką rodzic poświęca mu w trakcie takiego 'przedstawienia'. Antidotum na to jest proste:

• ucz dziecko nazywania uczuć. Nie będzie musiało wierzgać nogami ze złości, jeśli będzie potrafiło powiedzieć, że jest rozzłoszczone lub nie ma ochoty na to, co proponujesz.
• staraj się ograniczyć poświęcanie uwagi dziecku, w chwili, gdy manifestuje bunt. Możesz powiedzieć o tym co widzisz („Rozumiem, że jesteś teraz wkurzony. Uczucia wyrażamy słowami, nie krzykiem. Posiedź sobie na krzesełku, a jak uda ci się uspokoić przyjdź i spróbuj powiedzieć mi słowami, co się stało").

Różnicuj polecenia od prośby

Żeby dać dziecku szansę na ekspresję własnej woli i jednocześnie nie wzmacniać nieposłuszeństwa można wprowadzić, w sposób jasny dla dziecka, podział twoich komunikatów kierowanych do niego na takie, których spełnić nie musi- jeśli nie ma ochoty (prośby) oraz takie, które zawsze wymagają podjęcia (polecenia). Jeśli kierujesz w stronę dziecka prośbę podkreśl fakt, że to zapytanie i decyzja należy do niego. Zaakceptuj wolę dziecka i oczywiście okaż zadowolenie, jeśli spełni prośbę.

• Kiedy wydajesz polecenie – podkreśl, że to właśnie ono i konsekwentnie dopilnuj, by dziecko je zrealizowało.
• Pamiętaj, by nie dać się sterroryzować. Ustępowanie dziecku, pod wpływem okazywanej przez niego rozpaczy, czy frustracji nie buduje w dziecku poczucia równowagi i spokoju. Zadowolenie, którego doświadczy, gdy ustąpisz szybko przeminie, za to skłonność do ekspresji kolejnych niezadowoleń wzrośnie i z czasem maluch częściej przeżywać będzie niezadowolenie niż radość.

Pamiętaj:

• Stawiaj wymagania rozważnie! Niezłomność ma sens tylko wtedy, gdy nie jest krzywdząca dla dziecka. Taki warunek nie byłby spełniony, gdybyś oczekiwał od malucha zachowań zbyt dojrzałych, jak na jego wiek. Jego bunt byłby naturalną obroną a przełamywanie go byłoby dla jego rozwoju destrukcyjne.
• Doceniaj przejawy współpracy, jakie prezentuje dziecko i ignoruj te wszystkie 'nie' ze strony dziecka, które możesz (np. w reakcji na prośby).
• Ucz dziecko rozróżniać prośby, (wobec których dziecko może powiedzieć nie) od poleceń, które bezwzględnie musi wykonać.
• Daj dziecku czas na zmianę zdania i podjęcie przez niego twoich oczekiwań. Możesz np. uprzedzić dziecko, że policzysz do 5 czy 10 (stosownie do tego, do ilu potrafi policzyć dziecko) i wtedy będziesz wymagać wykonania polecenia.

Opracowanie: Maja Filipiak